Reportazhi “Arkivi i tmerrit” në Arte...
Nga Arte | 30 tetor 2023 Për gati 50 vjet, banorët e Shqipërisë jetuan nën një nga diktaturat më mizore në Evropë. Ndërkohë, arkivat e ish-policisë sekrete shqiptare, Sigurimi, janë...
Nga Arte | 30 tetor 2023 Për gati 50 vjet, banorët e Shqipërisë jetuan nën një nga diktaturat më mizore në Evropë. Ndërkohë, arkivat e ish-policisë sekrete shqiptare, Sigurimi, janë...
Nga Kastriot Dervishi| Memorie.al| 2 maj 23 Ka hapur një polemikë jo të vogël në vitet e tranzicionit, një artikull i botuar vite më parë, në revistën “Në shërbim të...
Gazeta Shqiptare | 24 Shkurt 23 Në kuadër të “Ditëve të Kujtesës” që synojnë reflektimin mbi të shkuarën, regjisori austriak Nils Olger e shkrimtari Bashkim Shehu u ndalën te ndikimi...
Gazeta Shqiptare | 8 Mars 23 Në ditën ndërkombëtare për gruan, institucionet kryesore në fushën e kujtesës në Shqipëri kujtuan disa prej grave që u përndoqën nga Ish-Sigurimi i Shtetit,...
Nga Uran Butka | Rilindja Demokratike, 11 nëntor 16 Pas masakrave të shkaktuara nga lufta civile në të gjithë Shqipërinë, i erdhi radha edhe kryeqytetit. Ishte përgatitur me hollësi një masakër...
Nga Kastriot Dervishi | Gazeta 55, 10 korrik 18 Presidiumi i Kuvendit Popullor u mblodh në mbledhje të jashtëzakonshme, të mërkurën e 5 nëntorit 1975, për të shqyrtuar vendimin nr.10,...
Nga R.Sh. | Vatican News, 11 nëntor 20 Më 11 nëntor kujtojmë guximin e klerit e të popullit, i cili pas një dimri të egër e të gjatë nёn regjimin...
Nga Afrim Imaj | Panorama, 13 dhe 17 tetor 22 Një paradite shtatori me diell u gjendëm në shtëpinë e tij në Vlorë. Petrit Velaj na priti në një kafe...
Nga Uran Butka | Instituti “Lumo Skëndo”, 21 tetor 16 Një nga betejat më të përgjakshme të Luftës civile ndërmjet Ushtrisë Nacional Çlirimtare dhe forcave luftarake nacionaliste, ishte lufta në...
Nga Kastriot Dervishi | Gazeta 55, 21 tetor 18 Pas grisjes së marrëveshjes së Mukjes, si dhe pas mbarimit të konferencës së Labinotit në shtator 1943, komunistët nisën zyrtarisht luftën...
Nga Admirina Peçi | Report TV, 29 maj 19 Emisioni “Dosja K” në Report TV sjell pjesën e parë të historisë së Qemal Draçinit! Qemal Draçini ishte si një meteor...
Nga Petrit Palushi | Luma Post, 25 shtator 20 76 vjet ma parë, 26 shtator 1944, komandanti i Br. V partizane, Shefqet Peçi, kreu masakrën në Krue të Bardhë, ku...
Nga Paul Preston.*
Gjenerali Françisko Franko luftoi një luftë brutale kundër demokracisë, me ndihmën e Hitlerit dhe Musolinit, dhe qysh atëherë, udhëhoqi një regjim terrori shtetëror dhe trushpëlarjeje kombëtare, përmes mediave të kontrolluara dhe sistemit arsimor të shtetit.
Investimi i tij në terror, e mbushi psikikën kolektive spanjolle me një vendosmëri, për të mos përjetuar më një konflikt të tillë civil, apo për të vuajtur një tjetër diktaturë. Kështu është edhe sot, plot 40 vjet pas vdekjes së tij.
Megjithatë, ndryshe nga Gjermania e Hitlerit apo Italia e Musolinit, ku humbja prej palëve të jashtme çoi drejt proçeseve të denazistifikimit, në Spanjë nuk pati një proçes ekuivalent – dhe hija e regjimit të tij, qëndron ende mbi kokën e politikës.
Triumfalizmi hakmarrës i Frankos është ushqyer në akademitë ushtarake, ku kadetët stërviteshin që ta shihnin demokracinë si mishërim të mungesës së rregullit dhe separatizmit rajonal.
Teksa diktatura shpërbëhej me shpejtësi, disa prej mbrojtësve më të mëdhenj ushtarakë të saj, nuk e ndanin konsensusin e madh politik në favor të demokratizimit, dhe kështu u përpoqn ta kthejnë orën pas, në disa momente, në fundin e viteve 1970, dhe në mënyrëm ë dramatike, gjatë përpjekjes për grusht shteti të Kolonelit Antonio Tejero, në 23 shkurt 1981.
Pas dështimit të grushtit të shtetit në vitin 1981, sjellja e forcave të armatosura ndryshoi, prej hyrjes së Spanjës në NATO në vitin 1982, që e zhvendosi fokusin e tyre jashtë, duke e larguar nga obsesioni i mëhershëm me armikun e brendshëm.
Për shkak të plagëve që shkaktuan tmerret e luftës civile dhe shtypja e pasluftës, gjatë tranzicionit për në demokraci, spanjollët refuzuan edhe dhunën politike, edhe idenë e Frankos se, për shkak të të drejtës së pushtuesit, gjysma e vendit mund të sundonte mbi gjysmën tjetër.
Megjithatë, në demokraci, ajo që ishte e pamundur, ishte kundërvënia ndaj trushpëlarjes.
Mbështetja
Në vitet e fundit, Franko nuk sundoi vetëm me represion: ai gëzonte një mbështetje popullore të konsiderueshme. Kishte nga ata që, për arsye pasurimi, besimi fetar ose angazhimi ideologjik, mbështesnin aktivisht rebelët e tij ushtarakë gjatë luftës civile.
Më pas, nga viti 1950, kishte mbështetjen e atyre që ishin thjeshtë mirënjohës për rritjen e standarteve të jetesës.
Ndonëse në shumë zgjedhje kombëtare, rajonale dhe bashkiake që janë mbajtur në Spanjë, qysh prej vitit 1977, partitë Frankoiste nuk kanë fituar kurrë më shumë se 2% të votave, mbetje të pranimit të vlerave të diktaturës së Frankos mund t’i gjesh në Partinë Konservatore në pushtet dhe elektoratin e saj.
Po kështu, asnjë qeveri nuk e ka shpallur ndonjëherë të paligjshëm regjimin e Frankos. Vetëm në vitin 2007, Ligji i Kujtesës Historike ishte një farë përpjekjeje për të pranuar vuajtjet e viktimave të Frankoizmit.
Njësoj i ngadaltë ka qenë proçesi i heqjes së simboleve të diktaturës, ekuivalenti Falangist i svastikës – emblema e pendës dhe shigjetave – në mure kishash, emra rrugësh që përkujtojnë gjeneralët e Francës, dhe mbi të gjitha, bazilikën e madhe dhe kryqin në Luginën e të Rënëve, ku është varrosur diktatori.
Sot, bashkëm e plagët ende të hapura të luftës civile dhe represionit, dy hije të tjera të diktaturës qëndrojnë varur mbi Spanjën – korrupsioni dhe ndarja mes rajoneve. Centralizmi i ngurtë i Caudillos (kështu thirrej Franko) dhe zbatimi i tij brutal në rajonin Bask dhe në Katalonjë, kanë lënë më shumë lëvizje të fuqishme nacionaliste atje, nga sa kishin ekzistuar para vitit 1936.
Kushtetuta demokratike e vitit 1978 parashikon të drejtat e autonomisë për Katalonjën dhe rajonet Baske, gjë me të cilën e djathta nuk është ndier kurrë rehat.
Trysnia e madhe në Katalonjë, për rritje të autonomisë, ndeshi në një papajtueshmëri që ka ndezur tashmë një fushatë për pavarësi.
Duke huazuar mbetje të centralizmit të Frankos, Partia Popullire ka ushqyer armiqësi në Katalonjë, sidomos për përfitime elektorale. Pasoja është ndarja, që ndonjëherë shkon deri në urrejtje të ndërsjellë. Eshtë një prej trashëgimive më të dëmshme të Frankoizmit.
Tjetra është korrupsioni që përshkon të gjithë nivelet e politikës spanjolle. Padyshim, korrupsion ka patur edhe para Frankos, dhe ai nuk është i kufizuar vetëm në Spanjë. Megjithëkëtë, është e vërtetë se Caudillo e përdori korrupsionin, edhe për të shpërblyer, edhe për të kontrolluar bashkëpunëtorët e tij.
Kërkime të kohëve të fundit kanë zbuluar prova se si ai e përdori pushtetin për të pasuruar veten dhe familjen e tij. Në përgjithësi, ideja që shërbimi publik ekziston për përfitime private, është një prej trashëgimive parësore të regjimit të tij.
Dhe kështu do të mbetet për shumë vite, deri kur Spanja të çlirohet prej trashëgimisë së Frankos. /BBC online
* Profesor i Studimeve Bashkëkohore Spanjolle, London School of Economics
www.bota.al